कार्तिक महिन्यातील कृष्ण त्रयोदशीला धनत्रयोदशी म्हणतात.हा सण दीपावलीच्या आगमनाची पूर्वसूचना देतो.या दिवशी नवीन सोने,चांदी,भांडी खरेदी करणे शुभ मानले जाते.धनत्रयोदशीच्या दिवशी मृ’त्यू’चा देवता यमराज आणि भगवान धन्वंतरी यांच्या पूजेला महत्त्व आहे.या दिवशी शेतकरी लोक त्यांच्या शेतीतील अवजारांची पूजा करतात.शेतकऱ्यांसाठी शेतीतील धान्य म्हणजेच लक्ष्मी म्हणून यादिवशी धान्याची देखील पूजा करतात.
भारतीय संस्कृतीत आरोग्याला संपत्ती पेक्षा जास्त महत्व देतात.हिंदी मध्ये एक म्हण प्रचलित आहे ती म्हणजे ‘पहला सुख निरोगी काया,दूजा सुख घर में माया’ म्हणून दीपावलीत धनत्रयोदशीला प्रथम महत्त्व दिले जाते.जे भारतीय संस्कृतीला पूर्णपणे अनुकूल आहे.
शास्त्रामध्ये सांगितल्यानुसार,समुद्रमंथनाच्या वेळी कार्तिक म्हणजे कृष्ण त्रयोदशीच्या दिवशी भगवान धन्वंतरी हातामध्ये अमृत कलश घेऊन प्रकट झाले होते.भगवान धन्वंतरी म्हणजे भगवान विष्णूचा अवतार.जगात वैद्यकशास्त्राचा विस्तार आणि प्रसार व्हावा म्हणून भगवान विष्णूंनी धन्वंतरीचा अवतार घेतला होता. भगवान धन्वंतरीच्या स्मरणार्थ धनत्रयोदशीचा हा सण साजरा केला जातो.
धनत्रयोदशीच्या दिवशी काय करावे
धनत्रयोदशीच्या दिवशी क्षमतेनुसार चांदी,सोनं किंवा भांडी खरेदी करणे खूप शुभ आहे.धनप्राप्तीसाठी घरातील पूजेच्या ठिकाणी कुबेर देवतेला दिवा लावावा आणि मुख्य गेटवर एक दिवा मृ’त्यूदेवता य’म’रा’जा’ला दान करावा.
धनत्रयोदशीच्या संध्याकाळी घराबाहेर मुख्य गेटवर आणि अंगणात दिवा लावण्याची प्रथा आहे.या प्रथेमागे एक कथा आहे.
पौराणिक कथेनुसार,एकेकाळी हेम नावाचा राजा होता. दैवी कृपेने त्यांना पुत्ररत्न प्राप्त झाले.ज्योतिषांनी मुलाची कुंडली तयार केली तेव्हा कळले की ज्या दिवशी मुलाचे लग्न होईल त्याच्या चार दिवसांनी मुलाला मृ’त्यू येईल. हे ऐकून राजाला खूप वाईट वाटले आणि त्याने राजपुत्राला अशा ठिकाणी पाठवले जिथे कोणत्याही स्त्रीची सावली पडू नये.नशिबाने एके दिवशी एक राजकन्या तिथून गेली आणि दोघेही एकमेकांना पाहून मोहित झाले आणि त्यांनी गंधर्वाशी लग्न केले.
लग्नानंतर कायद्याचा बडगा उगारला आणि लग्नानंतर चार दिवसांनी त्या राजकुमाराचा जीव घ्यायला षंढ आले.नपुंसक राजपुत्र जेव्हा आपला जीव ओवाळून टाकत होता,तेव्हा त्याच्या पत्नीचा,नवविवाहितेचा आक्रोश ऐकून त्याचे हृदयही हलले. पण त्याला त्याचे काम कायद्यानुसार करायचे होते. हे नपुंसक यमराजाला असे सांगत असतानाच त्यांच्यापैकी एकाने यमदेवतेला विनंती केली – हे यमराज ! अकाली मृ’त्यू’पासून माणसाची सुटका होऊ शकेल असा कोणताही मार्ग नाही का? दूताच्या या विनंतीवर यमदेवता म्हणाले, हे दूत ! अकाली मृ’त्यू हा क्रियेचा वेग आहे, यातून सुटका करण्याचा सोपा उपाय मी सांगतो, तर ऐका. जो जीव कार्तिक कृष्ण पक्षातील त्रयोदशीच्या रात्री माझ्या नावाने पूजा करतो आणि दक्षिण दिशेला दीप प्रज्वलित करतो,त्याला अकाली मृ’त्यू’चे भय नसते.यामुळे लोक या दिवशी घराबाहेर दक्षिण दिशेला दिवा ठेवतात.
धनत्रयोदशीच्या दिवशी दीप प्रज्वलित करून भगवान धन्वंतरीची पूजा करावी.भगवान धन्वंतरी यांना आरोग्य निरोगी ठेवण्यासाठी प्रार्थना करावी. चांदीचे भांडे किंवा लक्ष्मी गणेश चिन्ह असलेले चांदीचे नाणे खरेदी करा.दिवाळीच्या रात्री गणपती आणि देवी लक्ष्मीला भोग अर्पण करण्यासाठी नवीन भांडे खरेदी करा.असे म्हटले जाते की भगवान धन्वंतरी आणि माता लक्ष्मी यांचा जन्म समुद्रमंथनादरम्यान झाला होता,म्हणूनच धनत्रयोदशीला भगवान धन्वंतरी आणि माता लक्ष्मीची पूजा केली जाते.दिवाळीच्या दोन दिवस आधी धनत्रयोदशी साजरी केली जाते.
या दिवशी शेतकरी लोक त्यांच्या शेतीतील अवजारांची पूजा करतात.शेतकऱ्यांसाठी शेतीतील धान्य म्हणजेच लक्ष्मी म्हणून यादिवशी धान्याची देखील पूजा करतात.
आमच्या बीइंग महाराष्ट्रीयन टिमकडून सर्व वाचकांना दीपावलीच्या हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा…
