Home » काय आहे ‘खजुराहो’ मंदिराचे रहस्य आणि इतिहास एकदा वाचायलाचं हवा…
Infomatic

काय आहे ‘खजुराहो’ मंदिराचे रहस्य आणि इतिहास एकदा वाचायलाचं हवा…

मध्य प्रदेशातील छतरपूर येथे असलेली खजुराहो मंदिरे त्यांच्या कारागिरीसाठी आणि अकल्पनीय शिल्पकलेसाठी जगभरात प्रसिद्ध आहेत.भारतातील अतिशय प्राचीन आणि प्रसिद्ध मंदिरांचा हा समूह आहे,या मंदिरांच्या भिंतींवर बनवलेली कामुक शिल्पे येथे येणाऱ्या पर्यटकांचे लक्ष वेधून घेतात.

दरवर्षी हजारो देशी-विदेशी पर्यटक ते पाहण्यासाठी येतात, या भव्य मूर्ती आपल्या कॅमेऱ्यात कैद करतात आणि त्यांची माहिती घेतात आणि निघून जातात.पण चंदेला राजांनी मंदिरात बनवलेल्या या कामुक मूर्तींचे रहस्य आजही कायम आहे.

मंदिरासारख्या पवित्र ठिकाणी अशा प्रकारच्या मूर्ती बनवण्याचे कारण काय,असा प्रश्न उपस्थित होत आहे, तर त्या बनवताना धर्मगुरूंनी विरोध केला नाही.खजुराहो आणि कामसूत्र यांचा काही संबंध आहे का,याठिकाणी कोणत्या आसनांमध्ये मूर्ती आहेत,ज्याबद्दल अनेक तज्ञांनी वेगवेगळे तर्क दिले आहेत,त्यामुळे आज  आपण खजुराहो मंदिराविषयी सजाणून घेणार आहोत.

खजुराहो मंदिरातील शिल्पे…

खजुराहो आज जागतिक वारसा स्थळ म्हणून ओळखले जाते आणि १९८६ मध्ये युनिस्कोने जागतिक वारसा स्थळ म्हणून नाव दिले.हिंदू आणि जैन धर्माच्या मंदिरांचा एक समूह आहे, जो खजुराहो समूह म्हणून प्रसिद्ध आहे,ज्यामध्ये ८५ मंदिरे येतात.खजुराहोमध्ये ती सर्व शिल्पे दाखवण्यात आली आहेत ज्यात प्राचीन काळातील लोक त्यांच्यावर मोहित झाले होते, त्यांना ना देवाची भीती होती ना धर्माची नैतिकता.

मात्र,देखभालीअभावी या मूर्तींची जिथे नासधूस होत आहे, तिथेच या मूर्ती चोरीला गेल्याच्या बातम्याही सातत्याने येत आहेत.सर्वात प्राचीन आणि भव्य मंदिरांपैकी एक असलेल्या खजुराहोच्या मंदिरांच्या भिंतींवर बनवलेल्या कामुक कलाकृतींबद्दल जाणून घेऊया.

प्राचीन भारतातील अद्वितीय परंपरा आणि अद्वितीय कला प्रदर्शित करते.भारतीय मुघल कलेचे उदाहरण मानले, तर खजुराहोच्या या अप्रतिम मंदिरातील कलाकृतींचे भाव खरे वाटतात,ते पाहून इथली शिल्पे काहीतरी सांगत आहेत,असा भास होतो.

या प्रसिद्ध मंदिराच्या शिल्पाची जगातील अनेक मोठ्या शिल्पकारांनी आणि कलाकारांनी प्रशंसा केली आहे. त्याचबरोबर या मूर्तींवर बनवलेल्या स्त्री-पुरुषांच्या चेहऱ्यावर अलौकिक भाव पाहायला मिळतात,या मूर्तींच्या माध्यमातून लैं’गि’क’ते’ला अध्यात्माशी जोडण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे.

या ऐतिहासिक खजुराहो मंदिरातील बहुतेक शिल्पे लाल वाळूच्या दगडाचा वापर करून बनवण्यात आली आहेत तर काही मूर्तींच्या बांधकामात ग्रेनाइट दगडांचाही वापर करण्यात आला आहे.शिल्पांच्या माध्यमातून लैं’गि’क’ते’ला अध्यात्माशी जोडण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे.

खजुराहो मंदिराबद्दल विद्वानांचे काय म्हणतात…

काही संशोधकांचा असा विश्वास आहे की प्राचीन काळातील राजा महाराज खूप उत्तेजित असायचे आणि से’क्स’मध्ये जास्त गुंतायचे,या कारणास्तव कामुक शिल्पे बनवली गेली आहेत.

काही समाज विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की खजुराहोच्या मूर्ती प्राचीन काळी लैं’गि’क शिक्षण देण्यासाठी बांधण्यात आल्या होत्या,त्यामध्ये या अद्भुत कलाकृती पाहून लोकांना लैं’गि’क’ते’चे योग्य शिक्षण मिळेल आणि हे शिक्षण प्रत्येक लोकांपर्यंत पोहोचेल असा विश्वास होता म्हणून हे मंदिर बांधले असेल.

या मंदिरात बनवलेल्या कामुक कलाकृतींबद्दल इतिहासकार आणि अभ्यासकांची आपापली मते असली तरी काही लोकांच्या मते ही शिल्पे मध्ययुगीन समाजातील नैतिकतेचे दर्शन घडवतात,तर काही लोकांच्या मते या कलाकृतींमधून कामशास्त्राच्या प्राचीन सर्जनशील रगांचे दर्शन घडते.