भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील गणेश चतुर्थी देशभरात उत्साहाने साजरी केली जाते.असे मानले जाते की या दिवशी गणपतीचा जन्म झाला होता म्हणून गणेश चतुर्थीचा सण देशभरात मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो.गणेश चतुर्थी का साजरी केली जाते यामागे अनेक पुरातनीय कथा आहेत.आज आपण त्याबद्दल माहिती जाणून घेणार आहोत.१८९४ मध्ये लोकमान्य टिळक यांनी विंचूरकर वाड्यात म्हणजेच त्यांच्या घरी प्रथम गणपती बसवला होता आणि त्यानंतर पुण्यामध्ये १०० पेक्षा जास्त ठिकाणी सार्वजनिक गणपती बसवण्यात आले.
हिंदू पौराणिक कथेनुसार,असे मानले जाते की गणेशाचा जन्म माघ महिन्यात चतुर्थीला (तेजस्वी पंधरवड्याच्या चौथ्या दिवशी) झाला होता.तेव्हापासून गणपतीच्या जन्माची तारीख गणेश चतुर्थी म्हणून साजरी केली जाऊ लागली.आजकाल, हा सण जगभरातील हिंदू आणि इतर अनेक समुदाय साजरा करताना दिसतात.
गणेशोत्सवाचा हा उत्सव प्रामुख्याने महाराष्ट्र,मध्य प्रदेश, गुजरात,उत्तर प्रदेश आणि कर्नाटक येथे साजरा केला जातो.असे म्हटले जाते की पौराणिक काळात एकदा महर्षी वेद व्यास यांनी महाभारत रचण्यासाठी गणेशाचे आवाहन केले आणि त्यांना महाभारत लिहिण्याची विनंती केली.गणेश जी म्हणाले की जेव्हा मी लिहायला सुरुवात करतो तेव्हा मी पेन थांबवणार नाही,जर पेन थांबले तर मी लिहायला थांबवेन.
त्यानंतर झाले असे की,गणेशाला समजून घ्यायला उशीर लागायला हे समजून घेत घेत त्यांना तीन वर्षे लागली इतके दिवस एका ठिकाणी बसलेले गणेशजी आखडून गेले आणि त्यांची उष्णता देखील वाढली यावर उपाय म्हणून त्यांच्या शरीराला मातीचा लेप लावण्यात आला.हा लेप कडक झाला आणि त्याला गणपतीचा आकार आला.
लेखन झाल्यावर त्या मातीचे विसर्जन करण्यात आले.अनंत चतुर्दशीला लेखनाचे काम संपले.तेव्हापासून गणेशजींची मातीची मूर्ती बनवणे,१० दिवस त्यांची ‘विद्येचे देवता’ म्हणून पूजा करणे आणि शेवटच्या दिवशी विसर्जन करणे अशी ही परंपरा ह्या कथेपासूनच सुरू झाली असे म्हणले जात.
ज्या दिवशी गणेशाने लिहायला सुरुवात केली,तो दिवस भद्रमासाच्या शुक्ल पक्षाची तृतीया तिथी होती.या हेतूने दरवर्षी या तारखेला गणेशजींची स्थापना केली जाते आणि दहा दिवस मन,वचन, कर्म आणि भक्तीने त्यांची पूजा केल्यानंतर अनंत चतुर्दशीला त्यांचे विसर्जन केले जाते.
गणेश चतुर्थीचा इतिहास
भगवान शिव आणि माता पार्वतीचा यांचा मुलगा गणेश यांचा जन्मदिवस म्हणून गणेश चतुर्थी साजरा केली जाते.काही इतिहासकारांच्या मते सातवाहन,राष्ट्रकूट,चालुक्य राजांनी महाराष्ट्रात गणेशोत्सवाची प्रथा सुरू केली.
पेशव्यांच्या नंतर,हा एक कौटुंबिक सण राहिला,तो १८९३ मध्ये बाळ गंगाधर लोकमान्य टिळक (एक भारतीय स्वातंत्र्य सेनानी आणि समाज सुधारक) यांनी पुनरुज्जीवित केला.